یادگیری زبان دوم چگونه روی مغز ما اثر می‌گذارد؟

مردم به دلایل مختلف مثل کار یا تحصیل در کشوری دیگر، مهاجرت و زندگی در خارج از کشور یا صرفاً به دلایلی شخصی و علاقه‌ای که به زبان یا ملیتی خاص دارند، زبان جدیدی را یاد می‌گیرند. صرف نظر از انگیزه، بسیاری از افراد پس از مدتی متوجه می‌شوند که تجربه‌ی مطالعه یک زبان جدید، زندگی آنها را تغییر می‌دهد. اما آیا می‌دانستید که یادگیری زبان دوم می‌تواند مغز را به صورت فیزیکی دستخوش تغییر کند؟ مطالعات متعددی انجام شده‌اند تا نشان دهند که یادگیری یک زبان جدید در سنین مختلف، چگونه می‌تواند در نحوه عملکرد مغز تفاوت ایجاد کند.

دیدگاه عصب‌شناختی در یادگیری زبان خارجی

افراد دوزبانه که از دوران کودکی در کنار هم دو زبان را آموزش دیده‌اند، دهه‌ها توسط دانشمندان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. محققان مشتاق درک این هستند که صحبت کردن به دو زبان، چگونه در سطح شناختی بر افراد تأثیر می‌گذارد. با ظهور فناوری MRI، محققان اکنون می‌توانند تفاوت‌های بین مغزهای تک‌زبانه و مغزهای دوزبانه را به شکل بصری ببینند.

مغز همه افراد از نورون (neuron) و دندریت (dendrite) که اتصالات بین نورون هستند تشکیل شده است. همان چیزی که ما آن را «سلول خاکستری» می‌نامیم. مغز افراد دوزبانه در مقایسه با افرادی که تنها به یک زبان صحبت می‌کنند، تعداد بیشتری از این نورون‌ها و دندریت‌ها دارد. به این ترتیب ماده خاکستری مغز آنها نیز متراکم‌تر است.

یادگیری زبان خارجی به‌عنوان زبان دوم بر رشته‌های عصبی که قسمت‌های مختلف مغز را به یکدیگر متصل می‌کنند هم اثر می‌گذارد. این سیستم، ارتباط بین نواحی مختلف مغز را هماهنگ می‌کند و در یادگیری و عملکرد بدن موثر است. یکپارچگی سیستم عصبی در بزرگسالان دوزبانه نسبت به بزرگسالانی که فقط به یک زبان صحبت می‌کنند، بیشتر است. درواقع یادگیری زبان دوم موجب می‌شود تا ذخیره سلول خاکستری در مغز تقویت شود.

در چه سنی یادگیری زبان دوم را آغاز کنیم؟

اثرات یادگیری زبان خارجه در سن کودکی و تجربه کلاس زبان کودک فوق‌العاده است اما نگران نباشید، هر زمانی که شروع به آموزش زبان خارجی کنید، تغییرات عصبی مورد نظر در مغزتان آغاز خواهد شد. نگرانی بابت این‌که در چه سطحی هستید را فراموش کنید. زیرا سطوح مختلف یادگیری زبان، تأثیری در کاهش یا افزایش اثرات مغزی ندارد؛ بلکه مداومت در آموزش و داشتن تجربیات تازه، عامل مهمی در ایجاد ارتباطات جدید در مغز و تقویت پیوندهای سیستم عصبی است. این پیوندها و ارتباطات از طریق تمرین منظم حفظ می‌شوند.

مطالعه یک زبان جدید، همواره تازگی در آموزش را با تمرین ترکیب می‌کند. برای مثال، دانش‌آموزان لغات و ساختارهای دستوری جدید را یاد می‌گیرند و به عنوان بخشی از فرآیند یادگیری، وقت خود را صرف مرور دانش قبلی خود می‌کنند. این شیوه‌ی یادگیری، یکی از دلایلی است که آموختن زبان را تبدیل به تمرینی موثر برای مغز خواهد کرد.

البته فارغ از سن، همه‌ی افراد می‌توانند از یادگیری زبان بهره ببرند. مسلماً این یکی از پیچیده‌ترین فعالیت‌های ذهنی است که می‌توانید انجام دهید. بنابراین راهی قدرتمند برای تمرین مغز شما خواهد بود که با بالا رفتن سن در برابر زوال عقل و سایر بیماری‌های عصبی هم از بدن محافظت می‌کند.

نقش یادگیری زبان خارجه بر تقویت سایر مهارت‌ها

با توجه به تأثیر قابل اندازه‌گیری یادگیری زبان بر مغز، جای تعجب نیست که این تغییرات فیزیکی با بهبود برخی مهارت‌های دیگر مانند ارتباط، خلاقیت، یادآوری و تمرکز همراه باشد. در ادامه به نتایج مثبت یادگیری زبان خارجی می‌پردازیم.

عملکرد تحصیلی بهتر

در مطالعات فراوان و مختلفی که یادگیری زبان دوم و تأثیر آن بر عملکرد تحصیلی را بررسی می‌کرد، حدود 90 درصد از آزمایشات نشان دادند که زبان‌آموزان در طیف وسیعی از دروس تحصیلی بهتر از دانش‌آموزانی که زبان دومی برای مطالعه ندارند، عمل می‌کنند. همچنین یادگیری یک زبان دیگر به درک بهتر برخی اصطلاحات و موضوعات در دروس تخصصی خواهد انجامید.

بهبود تمرکز

یادگیری یک زبان جدید در همان هفته‌ی اول، تأثیر مثبتی بر سطح هوشیاری و تمرکز دانش‌آموزان دارد. این پیشرفت با مطالعه مداوم زبان حداقل پنج ساعت در هفته حفظ خواهد شد. نه فقط دانش‌آموزان بلکه بزرگسالان در سنین حدود 80 سال هم از موهبت‌های یادگیری زبان خارجی بی‌نصیب نخواهند بود. بنابراین، مطالعه یک زبان جدید تمرکز همه‌ی افراد را بدون توجه به سن، شغل و جایگاه اجتماعی آنها افزایش می‌دهد.

داشتن حافظه‌ی قوی‌تر

مطالعه یک زبان، مهارت‌های حفظ کردن (یادگیری کلمات و قوانین جدید) و همچنین یادآوری (فعالیت‌ها و تمرین‌های زبان در کلاس) را درگیر می‌کند. پس جای تعجب نیست افرادی که به‌طور منظم از زبان دوم استفاده می‌کنند، حافظه‌ی قوی‌تری دارند.

درواقع تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که به‌طور منظم به زبان دوم صحبت می‌کنند، در تست‌های حافظه هم عملکرد بهتری نسبت به افراد تک‌زبانه داشتند. فرقی نمی‌کند که زبان خارجی را در کودکی یاد گرفته‌اید یا اکنون در بزرگسالی قصد دارید فرا بگیرید. یادگیری زبان، هم حافظه کوتاه مدت و هم حافظه بلند مدت را بهبود می‌بخشد.

مهارت‌های ارتباطی

مطالعات اولیه در مورد یادگیری زبان شواهدی را نشان می‌دهد که همدلی افراد را افزایش خواهد داد. تحقیقات بیان می‌کنند که افزایش حس همدلی از مزایای آموزش زبان و خود یک ویژگی کلیدی برای موفقیت در یادگیری زبان دوم است. صحبت کردن به زبان دوم می‌تواند به بهبود توانایی افراد برای مشاهده مشکلات از منظر دیگری کمک کند. همین مسئله به نوبه خود می‌تواند تأثیر مثبتی بر مهارت‌های ارتباطی داشته باشد.

علاوه بر این، تکرار و تمرین در مطالعه زبان، گوش دادن فعال و تلاش برای صحبت کردن به زبان خارجی دوم، می‌تواند مهارت‌های ارتباطی زبان‌آموزان را در زندگی روزمره آنها بهبود بخشد.

افزایش خلاقیت

کودکان دوزبانه نسبت به همسالان تک‌زبانه خود خلاقیت و انعطاف‌پذیری بیشتری در حل مسئله از خود نشان می‌دهند. محققان در تحقیقات مختلف دریافته‌اند که مطالعه یک زبان، توانایی‌های خلاقانه دانش‌آموزان را شکوفا می‌کند. یکی از دلایل آن، نتیجه فرآیندهای فکری درگیرکننده در یادگیری زبان است.

سخن پایانی

مهارت‌های یادگیری زبان در تمام زمینه‌های زندگی به مردم کمک می‌کند. همچنین می‌تواند توانایی‌های ذهنی آنها را بهبود بخشد و به هرکسی در حل مسئله و تصمیم‌گیری کمک کند. در نهایت، تمام این فعالیت‌ها به تقویت روابط شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای خواهد انجامید. بنابراین چه زبان‌آموز باشید، چه معلم زبان خارجی، هر دفعه که به زبان دوم صحبت می‌کنید، مهارت‌ها را می‌سازید، مغز خود را تمرین می‌دهید و ارتباط اجتماعی خود را تقویت خواهید کرد.